Hoe(f)weetje - hoefzweren
Een paard met een hoefzweer is vaak van het ene op het andere moment (stok)kreupel op de aangedane hoef. Hij wil niet graag lopen en is vaak wat sloom. Hoefzweren zijn echt pijnlijk voor je paard! Bel dus snel de hoefsmid of de dierenarts.
Wat zijn het?
Hoefzweren zijn ontstekingen van de gevoelige weefsels van de hoef. Ze zijn als ze rijp zijn gevuld met pus. De hoef voelt vaak warm aan op de plek waar de hoefzweer zit, en ook kun je meestal de digitale puls voelen in de kootholte. Als hoefsmid kan ik meestal de hoefzweer vinden. Als je twijfelt (of ik twijfel), bel dan de DA. Die kan nagaan of de kreupelheid misschien ergens anders door komt.
Waardoor ontstaan ze?
Er zijn meerdere oorzaken voor hoefzweren
Slecht onderhouden hoeven die niet in balans staan
Hoeven met een slechte kwaliteit (barsten, brokkelhoeven) of een dunne zool
doordringende verwonding van de hoef doordat je paard in iets scherps heeft gestaan
Sterk wisselende weersomstandigheden (lange natte periode gevolgd door een droge, bijvoorbeeld in voor- of najaar).
langdurig staan in natte weilanden/paddocks
Slechte stalhygiene
Ontstaan van buitenaf
Hoefzweren kunnen ontstaan als anaerobe bacteriën zoals Spherophorus necrophorus of Clostridia zich onder de hoefwand naar binnen dringen, en daar een ontsteking veroorzaken. Bij langdurig nat weer zet de hoefwand uit, waardoor de witte lijn wat gaat wijken van de zool. Dan kunnen zich bacteriën ophopen in ruimte tussen de witte lijn en de zool/hoefwand. Wanneer het weer droger wordt, krimpt de hoefwand weer en raken de bacteriën opgesloten onder de zool.
Ontstaan van binnenuit
Hoefzweren ontwikkelen zich ook wanneer er necrotisch weefsel in de hoef zit, bijvoorbeeld door hoefbevangenheid of (ernstige) kneuzingen, bijvoorbeeld doordat ze op een scherpe steen hebben getrapt. Daarnaast zijn er diverse aandoeningen (PPID, hoefbevangenheid, WLD) waarbij hoefzweren regelmatig voorkomen.
Wat kun je zelf doen?
Bel de hoefsmid of dierenarts om op korte termijn langs te komen. De hoefzweer is pijnlijk en het kan dagen tot soms maanden duren voordat de zweer doorbreekt. Stop met je training en geef hem rust en vrije beweging. Bij hoefzweren is het afwachten: of het paard lost de ontsteking zelf op, of de zweer zal rijpen en uitbarsten langs de kroonrand of in de zool.
Je kunt een onrijpe hoefzweer helpen te rijpen door de hoef 2x per dag 15 minuten te weken in een emmer met water en soda/badedas/groene biotex. Ook zijn er speciale hoefzakken te koop, waarin je de hoef kunt weken.
Als alternatief wordt ook wel een pakking (Animalintex/Luier) met daarin zuurkool toegepast. Het zuur kan door de lage pH-waarde de hoornkwaliteit van de hoefwand aantasten, dus laat een zuurkoolpakking er niet 24/7 omzitten, hooguit 2x 1 uurtje per dag.
Doorbraak!
Hoefzweren volgen de weg met de minste weerstand. Bij de rijpe, doorgebroken hoefzweer is het meeste leed meestal geleden: het paard voelt zich aanmerkelijk beter als de pus uit de holte weg kan, en niet meer op de gevoelige weefsels in de hoef drukken. Vanaf dan is het belangrijk om de holte schoon te houden, zodat er niet een nieuwe infectie kan ontstaan.
Wat doet de hoefsmid?
Bij hoefzweren is het altijd verstandig om de hoefsmid in te schakelen. Ik bevoel de hoeven en kan met de visiteertang de zweer lokaliseren. Deze zit 9 van de 10 keer direct onder de meest warme plek in de kroonrand. Deze lijn volg ik naar onderen toe, en zal daar zool weghalen om de ‘entree’ van de zweer te vinden. Dit lukt niet altijd: het kan zo klein zijn als een speldenprikje, dat al is dichtgedrukt in de witte lijn. Het kan ook wijzen op een oorzaak van binnenuit binnenuit.
Nadat de plek gevonden is, zal ik de zweer open en schoon snijden, waarbij ik zo min mogelijk weefsel weg haal. Maar wel zoveel als nodig om de holte goed open te maken. Ik ga niet ‘graven’ als ik geen duidelijke entree kan vinden, dit verdund de zool onnodig. De zweer kan ook zelf doorbreken. Maak dan op korte termijn een afspraak om de randen goed bij te snijden en de nazorg te vergemakkelijken. Dit uitsnijden is niet nodig als de uitbraak in de kroonrand of de bal van de hoef is.
Wanneer verdere hulp nodig is
Bij ernstige hoefzweren is het altijd verstandig om ook de dierenarts te raadplegen. Het kan zijn dat er antibiotica of aanvullende (pijn-)medicatie nodig zijn, die ik je als hoefsmid niet kan voorschrijven.
Als hoefsmid mag ik niet snijden ‘tot het bloed’ . Hiermee bedoelen we de lederhuid. Dit is alleen voorbehouden aan de dierenarts, of vindt plaats onder begeleiding van een specialistische hoefsmid. Soms moet er zo veel weefsel worden weggehaald dat er tijdelijk een (medisch) ijzer onder moet, omdat de zool of hoefwand anders te veel verzwakt. Er bestaat dan ook een kans op een prolaps (uitstulping) van de hoeflederhuid, dat om specialistische wondverzorging vraagt.
Nazorg
En dan ben jij als eigenaar/verzorger weer aan de beurt:
Minimaal dagelijks en liefst 2-maal daags de aangedane hoef weken in water met soda/badedas/groene biotex.
Daarna inspuiten/smeren met een antibacterieel middel (bijvoorbeeld blauwspray).
Als de doorbraak in de zool is, en deze is door de DA of bekapper/hoefsmid kegelvormig ingesneden om bij de zweer te komen, kan deze holte worden opgevuld met een watje dat is gedrenkt in betadine oplossing. Deze moet dagelijks worden gecontroleerd en zonodig vervangen. Je kunt de holte nog extra opvullen met bijvoorbeeld Redhorse Hoofstuff of een ander klei-gebaseerd vulmiddel dat hygienisch en ademend afsluit.
Daarnaast wordt geadviseerd bij grotere zweren en uitgangswonden om de hoef in te pakken met bijvoorbeeld Animalintex en vetwrap, of een babyluier die je omwikkelt met ducttape om op de plek te blijven zitten. Het makkelijkste is als je hieromheen nog een (medische) hoefschoen doet. Deze pakking moet dagelijks worden vervangen.
Deze nazorg houdt de holte goed open en voorkomt dat er opnieuw een ontsteking in komt. Meestal is 4-5 dagen lang genoeg. Dit geeft het corium (hoeflederhuid) voldoende tijd om weer een dun laagje hoorn/zool aan te kunnen maken om de wond te sluiten. Bij kleine zweren en droge weiden/paddocks is een pakking niet altijd nodig. Wel moeten de stal en weide/paddock ook goed schoon & droog zijn. Het is daarbij het handigst om het paard (tijdelijk) op zaagsel te zetten of te zorgen voor een goed diep stro/vlasbed.
Beweging is belangrijk! Je paard hoeft niet op boxrust. Bij het rijpen van de zweer is ongedwongen stappen aan de hand goed. Door de beweging blijft de doorbloeding van de hoef goed aan de gang. Dat draagt bij aan een vlottere genezing. Als je paard aangeeft echt niet te willen lopen, forceer het dan niet. Na het doorbreken voelt je paard zich al snel veel prettiger. Wandel de eerste dagen liefst aan de hand voordat je weer de training onder het zadel oppakt.
Hoe lang duurt genezing?
Een hoefzweer in de zool is vanaf de eerste symptomen meestal met 2 weken genezen, maar het kan tot wel 4 weken of langer duren. Als het paard niet meer kreupelt, mag je weer beginnen met de training. Doe nog wel rustig aan in het begin. Nadat de zweer is opengebarsten is er met een dag of 4 vaak weer voldoende nieuwe hoorn/zool aangegroeid om de wond te sluiten.
Uitgroeien
Zowel bij een kroonrand- als een zool hoefzweer, zal de hoef zich na genezing weer moeten herstellen. Een kroonrand hoefzweer groeit uit als een horizontale spleet in de hoefwand. Bij een zool hoefzweer moet er weer nieuwe zool groeien. De zool die onder de zweer zat blijft meestal langer zitten (dubbele zool) en zal goed bekapt moeten worden om kneuzingen te voorkomen. Er komt dan vaak bij de 2e bekapping erna een groter stuk zool ‘los’, waaronder zich weer goede, stevige zool bevindt.
Voorkomen is beter dan genezen
Laat je paard elke 5-9 weken laten bekappen
Geef hem een goede, gebalanceerde voeding en voldoende ruwvoer van goede kwaliteit
Zorg voor een droge paddock/weide, of in ieder geval een ruime plek waar ze droog kunnen staan
Geef hem een schone en droge stal
Voorkom (vooral in de zomer) dat de hoeven sterk uitdrogen
Zorg voor een veilige omgeving: haal uitstekende delen weg en zorg ervoor dat scherpe voorwerpen (zoals bijvoorbeeld hoefijzer nagels) direct worden opgeruimd.
Krab liefst dagelijks de hoeven uit om kleine steentjes te verwijderen. Doe dit in ieder geval ook na een buitenrit.