Hoe(f)weetje - Hoefscheuren

Toen ik mijn huidige paard 4 jaar geleden kocht, zat er in haar achterhoef een scheur in de zijkant die opliep over driekwart hoogte van haar hoef. De verkoper zei dat ze die eigenlijk al heel lang had, en dat ze er nog geen stap kreupel op had gelopen. Dat bevestigde de keuringsarts ook: “Hoeft helemaal geen probleem op te leveren, maar meldt het even bij je smid.” Mijn smid zei: “Komt helemaal goed! We gaan haar hoef wat inkorten en de binnenzijde wat lager zetten. Dan groeit het vanzelf met een aantal maanden uit.”.

Zo gaat het gelukkig meestal: de hoefscheur ontstaat, het paard wordt juist bekapt, en met een aantal maanden is de scheur eruit gegroeid. Ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is om elke scheur te genezen, als alle voorwaarden daarvoor aanwezig zijn in zowel hoefzorg, voeding & beweging.

Als paardeneigenaar vond ik zo’n scheur toch wel reden tot zorg. Ik vroeg me af hoe het was ontstaan, of het pijnlijk was voor mijn merrie, en of wat er aan gedaan kon worden. Je maakt je zorgen of je paard misschien gaat kreupelen, en waarom het toch zo lang duurt voordat die scheur weg is. In dit hoe(f)weetje leg ik uit wat hoe hoefscheuren ontstaan, wat je er aan kunt doen (en wat niet), en hoe je ze (deels) kunt voorkomen.

Wat zijn hoefscheuren?

Een hoefscheur, of anatomisch meer correct een hoornwandscheur, is een barst in de hoefwand in de richting van de hoornpijpjes (de groeirichting). We maken onderscheid naar:

• Vanuit waar ze ontstaan: draagrand of kroonrand

• Waar ze zitten: toonscheur of kwartierscheur,

• Aan welke kant ze zitten: mediaal (binnenzijde hoef) of lateraal (buitenzijde)

• Hoe diep ze gaan: oppervlakkig of perforerend

• Links: Draagrandscheuren: toonscheur en kwartierscheur

• Rechts: Kroonrandscheuren: toonscheur en kwartierscheur

Oorzaken hoornwandscheuren

De belangrijkste oorzaak van draagrandscheuren is een aanhoudende , onregelmatige belasting van de hoefwand. Dit kan komen door:

• Onvoldoende hoefverzorging: te weinig hoeven krabben, te lange bekapcyclus, onbalans in voeding, te weinig vrije beweging.

• Onbalans in de hoef door verkeerd bekappen: vooral lange tenen zorgen voor een ongewenste drukverdeling op de hoefrand. Asymmetrische hoefstanden zorgen vaak ook voor een grotere kans op hoornwandscheuren.

• Slepende gang (sloffen, struikelen)

• Losse wand, bijvoorbeeld door witte lijn ziekte (WLD), een (oude) hoefzweer of een hoornzuil (minder vaak voorkomend)

• Betrapping of vastzitten (al komt dit maar in 10% van de gevallen voor)

Daarnaast kunnen ze ook ontstaan door verwonding (betrapping, slaan tegen wand, ergens in vastzitten, etc.).

Kroonkrandscheuren komen meestal door een verwonding aan de kroonrand. Door de beschadiging groeit nieuwe hoef niet goed aan, en ontstaat een scheur van bovenuit.

Het maakt voor het ontstaan van hoornwandscheuren niet uit of de hoeven hard of zacht zijn, ze komen in beiden even veel voor.

Horizontale hoornwandscheuren zijn een geval apart en zijn meestal het gevolg van een verwonding of door het openbreken van een abces (hoefzweer).

Aan de linkerkant van deze hoef zie je duidelijk een horizontale hoefwandscheur. Bij dit paard is deze door een verwonding (betrapping) ontstaan. Het zal nog zo’n 4-6 maanden duren voordat deze scheur is uitgegroeid.

Behandelen van hoornwandscheuren

Een goede bekapping is de beste remedie. Bij een hoornwandscheur is het belangrijk om de ongelijke druk op de hoefwand weg te nemen door

• Zo kort mogelijk te bekappen

• De hoef zo gelijkmatig mogelijk te belasten, met iets lager zetten van de tegenover liggende zijde

• De hoefwand strak te vijlen (geen flares)

• De scheur te openen in driehoekvorm, en de randen verdunnen

Dit geldt voor zowel draagrand- als kroonwandscheuren.

Links: kwartier-draagrandscheur driehoekig ingevijld en gedund aan de randen

Rechts: kwartier-kroonranscheur driehoekig ingevijld en gedund aan de randen

Wat je als paardeneigenaar zelf kunt doen, is deze ingevijlde driehoek regelmatig schoon borstelen en wassen, zodat vuil en stof er niet teveel in doordringt. Liefst dagelijks hoeven krabben, en let ook op kiezeltjes die ophopen in de witte lijn. Deze zorgen voor extra druk op de scheur.

De scheur moet er uiteindelijk uitgroeien. Dit gaat met de snelheid van de hoefgroei: zo’n 1-1.5 cm per maand. Bij een scheur van 6 cm ben je dus algauw een half jaar verder.

Een driehoekig ingevijlde en verdunde laterale kwartier-draagrandscheur. Deze scheur was bij de volgende bekapbeurt (7 weken later) bijna volledig uitgegroeid. De andere verticale strepen die je over de hoef ziet lopen, zijn droogtescheurtjes. Lees hier meer over droge hoeven.

Wat moet je doen bij grote / perforerende scheuren?

Bij hele diepe of wijde scheuren is het vaak nodig om een (kunststof)ijzer te slaan of een polyester verband erop te leggen (‘patchen’). Er moet namelijk zoveel van de hoefwand gedund worden om de scheur te ontlasten, dat deze zwak wordt. Met een ijzer vang je dat op. Alternatieven zijn goed passende hoefschoenen (ze moeten namelijk aan beide hoeven van hetzelfde benenpaar, om ongelijke belasting te voorkomen) of plakijzers laten zetten als je niet in de hoef wilt laten nagelen. Hoefschoenen moeten dagelijks worden schoongemaakt en gecontroleerd op schuurwondjes op de ballen of in de kootholtes.

Het is extra opletten geblazen bij een kroonrandscheur. Als deze niet wordt behandeld, wordt deze vaak een doorlopende scheur (tot aan de draagrand), en kan dan een perforerende scheur worden. Bij een perforerende scheur, is de scheur zo diep dat deze tot op de wandlederhuid van de hoef komt. Bij het optillen en neerzetten van de hoeven komt er dan telkens druk op de scheur te staan, waardoor de wandlederhuid kneust. Hierdoor ontstaan (pijnlijke) ontstekingen en kan er na verloop van tijd ook een hoornzuil ontstaan. SCHAKEL IN DIT GEVAL ALTIJD EEN DIERENARTS IN!!! Een perforerende scheur kan namelijk alleen door een dierenarts behandeld worden. Deze zal de kroonrand openen en de kiemlaag (wandlederhuid) hechten. Daarna wordt er een drukverband aangelegd en zal nieuwe hoorn moeten groeien. Er wordt dan ook meestal een ijzer geslagen om de druk op de hoefrand te verdelen.

Wat helpt niet?

Er zijn door de jaren heel veel methoden bedacht om hoornwandscheuren te behandelen: horizontale sleuf invijlen, lijmen, krammen, schroeven, plaatjes, inbranden, etc. Helaas blijken de resultaten hiervan in de praktijk vaak tegen te vallen. Als de belangrijkste oorzaak, de hoef is niet in balans, niet wordt opgelost, kan de scheur erg hardnekkig zijn.

Er is met deze hoef wel meer aan de hand, maar je ziet dat bij de toon draagrand-scheur dat de scheur gewoon doorloopt boven de aangebrachte horizontale sleuf. De hele voet is uit balans: wijde flares, te lange hoefranden, afgescheurd stuk wand… Er zat helaas teveel tijd tussen de bekapbeurten door diverse omstandigheden. Dit paard wordt nu regelmatig goed bekapt en de scheuren zijn zo goed als weg.

Voorkomen van scheuren

Voorkomen is uiteraard het beste met een goede basis voor hoefverzorging:

• Voldoende vrije beweging

• Droog en schoon kunnen staan in stal en/of paddock/weide

• Voeding in balans

• goed & regelmatig bekappen

Hiermee zijn veruit de meeste hoefproblemen, en ook hoornwandscheuren, te voorkomen. Het lukt helaas niet altijd: je paard slaat eens uit, of maakt een paar verkeerde stappen…. en dan ontstaat er een scheur. We kunnen ze niet in bubbeltjesplastic rollen…. je paard heeft soms gewoon pech…